Хүмүүс гол хэрэглээ болсон мах болон үр тариагаа гарган авахын тулд мал сүргийг өсгөж үржүүлдэг. АНУ-ын ХАА н яамны мэдээлснээр Америк улсын үйлдвэрлэж буй нийт үр тарианы 90 орчим хувийг тэжээмэл амьтад болох гахай, үхэр, хонь, тахиа гэх мэтийн тэжээлд зарцуулдаг ажээ. Мах гарган авахын тулд үр тариаг ашиглах нь дэндүү ухаалаг бус алхам юм. АНУын ХААн яамны нотлож байгаагаар, нэг килограмм мах гарган авахын тулд 16 килограмм үр тариагаар мал сүргээ тэжээдэг гэжээ.

Баян чинээлэг улс орнууд мал сүргээ үр тариагаар тэжээдэг төдийгүй, ядуу буурай улс орнуудаас худалдан авдаг уургаар баялаг бүтээгдэхүүнээр тэжээдэг аж. Хоол хүнс тараах газар зүйн мэргэжилтэн Георг Боргстрём, африкийн газрын самарны(газрын самар нь уургийн агууламжаараа махнаас дутдаггүй) гуравны нэгийг Баруун Европын мал сүрэг болон шувуудын тэжээл болгон ашигладаг гэсэн байна.
Ядуу буурай хөгжилтэй орнуудад хүн жилд дунджаар 200 кг орчим үр тариа хэрэглэдэг ба түүний дийлэнхи нь хоол хүнсэнд агуулагддаг бол хоол хүнсний мэргэжилтэн Лестер Брауны үзэж байгаагаар дундаж европ, америк хүн жилдээ 1000 орчим кг үр тарианы бүтээгдэхүүн хэрэглэдгээс 90 орчим хувь нь малын тэжээлд зарцуулагддаг гэжээ.
Ийм мэт баримтууд нь дэлхий дээрхи өлсгөлөнгийн асуудал бол хиймлээр бий болсон гэдгийн баталгаа болно.

Дэлхий маань манай гаригийн бүх хүн амыг ханган тэжээх хэмжээний хүнсний бүтээгдэхүүнийг өөрөө үйлдвэрлэдэг ч бид харин түүнийг нь утга учиргүйгээр үрэн таран хийж байна. Гарвардын сувиллын хоол судлаач Жин Мэйерийн тооцоогоор, хэрвээ махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг 10 хувь бууруулахад энэ нь 60 000 000 хүнийг хангалттай тэжээх хэмжээний үр тариаг бий болгож чадна гэсэн тооцоо гаргасан байна.

Мах хэрэглэхийн өөр нэг сөрөг тал бол хүрээлэн буй орчныг бохирдуулах явдал.
Махкомбинатуудын болон тэжээлийн үйлдвэрүүдийн хаягдал бохир ус нь гол, нуур, цөөрөм гэх мэтэд нийлснээр бохирдлын нэг гол шалтгаан болж байна. Түүнээс гадна сүүлийн үед дэлхийн дулааралд хамгийн их нөлөөлж буй хүлэмжийн хий нь метан болохыг цаг уурчид санал нэгтэй хүлээн зөвшөөрч байна. Метан нь нүүрсхүчлийн хийнээс 60 дахин хүчтэй боловч агаар мандалд байх хугацаа нь харьцангуй богино буюу 8-10 жил гэж үздэг. Гэтэл нүүрсхүчлийн хий агаар мандалд 100 жил байдаг ажээ. Иймээс дэлхийн дулаарлыг бууруулахад агаар мандалд байх метаны хуримтлалыг бууруулах нь нэн тэргүүний зорилт болж байна. Түүнчлэн махны хэрэглээг багасгах нь эдийн засагт бусад олон давуу талтай.

Метан ялгаралтыг нэмэгдүүлдэг хүнс болох амьтны гаралтай хүнс хэрэглэхээс татгалзах нь дэлхийн дулаарлыг огцом бууруулах ач холбогдолтой бөгөөд нүүрсхүчлийн хийн хэмжээг бууруулахаас илүү хялбар аргад тооцогдддог.

Поль ба Анна Эрлих нар “Хүн ам, хүрээлэн буй орчин, түүний нөөц” номдоо нэг килограмм улаан буудай ургахад ердөө 60 литр л ус шаарддаг бол нэг килограмм махыг үйлдвэрлэхэд 1250 аас 3000 литр ус зарцуулдаг гэжээ.
1973 онд “Нью Йорк таймс” сэтгүүлд, америкийн нэгэн томоохон тахианы аж ахуй байгалийн үнэт баялаг болох усыг ямар аймшигтайгаар зарцуулж байгаа тухай нийтлэл гарсан байдаг. Энэ шувууны аж ахуй хоногт 400 000 мянган куб метр усыг зарцуулдаг байсан аж. Энэ нь 25 000 хүн амтай багавтар хотыг ундны усаар бүрэн хангах хэмжээний ус юм.

Түүнчлэн цагаан хоолтон болсноор бид багагүй мөнгө хэмнэх боломжтой. Жишээ нь, 200 грамм бяслагт бидний хоногийн хэрэглээний уургийн 60 хувь орчим агуулагддаг. Цагаан хоолтон болсноор та жилд хэдэн зуун мянган, бүх амьдралынхаа туршид хэдэн сая төгрөгийг хэмнэх боломжтой. Энэ бүгдийг эргэцүүлж үзсэн оюун ухаант хүн цагаан хоолтон болохоос татгалзана гэж үү?

“Ведийн хоолны урлаг” номоос орчуулж бэлдсэн: Балабхадра дас

Карма хэмээх санскрит үг нь “үйл” гэсэн утгатай ба энгийнээр ойлгоход ямар ч материаллаг үйл нь өөртөө үр дагаврыг дагуулдаг бөгөөд энэ нь хүнийг материаллаг ертөнцөд уядаг. Хэдийгээр кармын тухай ойлголт нь дорнын гүн ухааны ойлголт авч Барууны олон хүмүүс кармын хуулийг цаг хугацаа, таталцлын хүч гэх мэт байгалийн суурь, хэн ч зөрчишгүй хууль гэдгийг ойлгож эхэлж байна. Бидний үйл бүхэн өөртөө тодорхой үр дагаврыг дагуулдаг. Кармын хуулиар бол хэрэв бид өөр бусад амьтдад өвдөлт, зовлонг учруулвал бид тэр хэмжээгээр зовлонг амсах болно. Энэ нь дан ганц хүнд ч биш нийгэмд бүхэлд нь хамаатай.

Яаж карма нь дайн дажинд хүргэдэг болохыг ойлгуулахын тулд энгийн нэг жишээг Ведүүдэд иш татсан байдаг. Заримдаа хулсан ойд хулсны мөчир хоорондоо үрэлдсэнээс болж түймэр гардаг. Гэвч түүний гарсан жинхэнэ шалтгаан нь мод биш, түүнийг ганхуулагч салхи байдаг. Мод бол зүгээр л түүний дамжуулагч. Үүнтэй адилаар кармын хуулийн ойлгоц дээр үндэслэн, тэдний хооронд цөмийн дайны түймрийг асаах жинхэнэ буруутан нь Нэгдсэн Улс ч биш, ЗХУ ч (хуучнаар) биш юм гэсэн дүгнэлтэнд хүрч болно. Жинхэнэ шалтгаан бол гэм зэмгүйдэлхийн оршин суугч мэт царайлсан нөхдийн хураан хуримтлуулсан кармын үл мэдэгдэм салхи билээ.

Кармын хуулиар бол махан хуушуур худалдаалж буй ойрхны дэлгүүр, мухлаг нь чухамдаа Цагаан Ордон, Кремлиэс илүүтэй хүн төрөлхтөнд заналхийлж буй цөмийн дайны шалтгаан болно. Бид болзошгүй цөмийн дайны тухай бодлоосоо болж айн дагжих атлаа өдөр тутам болж буй автомачлагдсан нядалгааны газруудын үйл ажиллагааг тайван амгалан харж байдаг. Гэтэл энэ нь цөмийн дайны галд бүхэл бүтэн ард түмэн устан сүйрэхээс бага аймшигтай биш.

Амьтны мах идэгч хүн нь өөрөө хэнийг ч алаагүй хэмээн хэлж болох ч үнэн хэрэгтээ дэлгүүрт нямбайхан савласан махыг худалдан авахдаа түүний оронд хэн нэг нь энэ аллагыг үйлдүүлэхийн тулд мөнгө төлдөг. Үүний үр дүнд тэр хоёр хоёулаа буюу аллага үйлдэгч, төлбөр төлөгч хоёр кармын үр дагаврыг амсах болно. ..

Жордж Бернард Шоу нийгмийн хоёр нүүр царайг шүүмжлэн:

Бидний замыг гэрэлтүүлж хайрла,
эрхэм Бурхан минь хэмээн Бурханаас бид гуйна
Бэхэн хар дайны хар дарсан зүүд биднийг унтуулахгүй тарчлаана.
Инээд алдан ингэж хэлэх бид, амандаа

Эгэл гэмгүй амьтдын махыг зажлана.

Хэн кармын хуулийг мэднэ вэ тэд амар амгалан байдалд хоосон номлол, үзүүлбэрээр хүрч чадахгүй гэдгийг мэдэж байдаг. Үүний оронд харин хүмүүст гэм зэмгүй амьтсыг(хэвлийд байгаа хүүхэд мөн хамаарна) алах нь ямархуу үр дагавартай болохыг тайлбарлаж өгөх хэрэгтэй. Мэдээжийн хэрэг, энэ нь хүн төрөлхтний нуруун дээрхи ачааг хөнгөвчлөх нь дамжиггүй. Дэлхий ертөнц дээр ноёрхон буй асуудал проблемыг шийдвэрлэх асуудлыг зөвхөн хүн төрөлхтний жинхэнэ зовлон бол бурханлаг байдал хангалтгүй явдал гэдгийг ойлгох чадвартай цэвэр ухамсар бүхий хүмүүс л чадна. Нүгэлтнүүд хэзээд оршин байсан, хойч ирээдүйд ч оршин байх авч тэднээр нийгмийг удирдуулахыг зөвшөөрөх хэрэггүй.

Махыг хоол хүнсэндээ хэрэглэгчид, ургамлыг хөнөөснөөр хүч хэрэглэж байгаа хэрэг хэмээн цагаан хоолтнуудыг байнгад буруушаасаар ирсэн. Ургамлыг хөнөөх гэдэг нь цагаан хоолтнуудын эсрэг хамгийн өргөн дэлгэр тархсан аргументуудын нэг юм. Үүний хариу болгож хэлэхэд, болсон жимс, олон төрлийн хүнсний ногоод, самарнууд, үр тарианы бүтээгдэхүүнүүд, сүү зэргийг хүн ямар нэг аллага үйлдэлгүйгээр хүлээн авдаг. Харин бидний ургамлын амь тасалдгийн тухайд гэвэл, ургамал нь амьтнаас ухамсрын хувьд илүү доогуур түвшний бөгөөд тэдэнд учруулах зовлон нь мал нядалгааны газарт амсаж буй амьтдын зовлонтой харьцуулшгүй.

Энэ нь бид цагаан хоолтнууд нь ургамлыг хөнөөдөг, энэ аллага нь мөн л хүчирхийлэл гэдгийг бид эсэргүүцэхгүй гэсэн санаа л даа. Гэхдээ бид огт хоолгүйгээр оршин байж чадахгүй. Ведүүдэд өгүүлснээр, жива живасйа живанам буюу оршихуйн төлөөх тэмцлийн явцад нэг амьтан нь нөгөө нэгийнхээ хоол болдог гэсэн байдаг. Тийнхүү асуудал проблем хүчирхийллээс бүрэн дүүрэн зайлсхийх явдал бус. Энэ нь бараг л боломжгүй. Харин өөр бусад амьд амьтаст аль болох хамгийн бага зовлон шаналлыг учруулж, өөрийгөө зайлшгүй хэрэгцээтэй хоол хүнсээр хангахад оршино.

Өөр бусад амьтдын амийг хөнөөх нь, тэр нь ердөө нэг ургамал байсан ч эргэлзээгүйгээр нүгэл хилэнц юм. Гэвч дээд захирагч Кришна, Түүнд хандан өргөсөн бүхнийг хүлээн авч, чингэснээрээ биднийг нүгэл хилэнцээс ангижруулдаг. Бэлдсэн хоол хүнсээ Бурханд өргөхдөө бид дайны талбар дээр олон хүнийг хөнөөсөн цэрэг мэт хариуцлагаас мултардаг. Даргынхаа тушаалаар давшилтанд орж, дайснаа хөнөөсөн цэрэг медалиар шагнагддаг. Харин хэрэв тэр цэрэг өөрийн дур зоргоор хэн нэгнийг хөнөөвөл шийтгэл хүлээх болно Үүнтэй адилаар хэрэв бид зөвхөн прасад буюу Бурханд өргөсөн хоол хүнсийг идэх аваас бид ямар ч нүгэл үйлдэхгүй. Үүнийг Бхагавад-гитад(3.13) батлан: “Түүнд өргөсөн хоол хүнсийг хүртсэн Бурханы чин бишрэлтнүүд нь бүхий л нүгэл хилэнцээс ангижирдаг. Харин түүгээр зөвхөн цэнгэхийн тулд хоол хүнсээ бэлтгэгчид зөвхөн ганц нүгэл л идмүй”. Энэ нь манай номын үндсэн утга санаа болох цагаан хоол нь хэдий чухал боловч хамгийн дээд зорилго биш хэмээх үзэл санаа өөд хүргэж байна

“Ведийн хоолны урлаг” номоос

Орчуулж бэлдсэн: Балабхадра дас

Олон тооны үзэл онолоос цагаан хоолны ашиг тусын тухай хамгийн чухал аргумент бол ёс суртахууны үзэл юм. Ийм ёс суртахууны үзлээр цагаан хоолтон бологсод нь, өөр бусад амьд амьтад нь хүнийхтэй адил эмоцитой, мэдрэмжтэй гэдэг нотолгоог  үндэс болгодог. Ийм итгэл үнэмшил нь хүнийг өөрийн үйл хэрэгтээ илүү анхаарал болгоомжтой байлгаж, өөр бусад амьд амьтдад зовлон зүдгүүрийг учруулахгүй байхыг хичээдэг.

Эртний нэрт математикч Пифагор: “Ах дүүс минь ээ, өөрийн бие махбодио нүгэлт хоол ундаар бүү бохирдуулаач. Бидэнд улаан буудай байна, бидэнд алим байна. Тэдний хүнд, жинтэйгээс болж алимны мод хүртэл бөхийн унжсан байдаг. Мөн сайхан амтат усан үзэм байна. Мөн гал дээр бэлтгээд идэж болох цэвэр шинэхэн ургамал, хүнсний ногоод байна. Үнэр танар нь анхилан үнэртэх сүү, зөгийн балыг ч хэлэх хэрэгтэй. Дэлхий маань бидэнд цэвэр сайхан хоолыг өргөн барьж, өөрийн эрдэнэсээ харамгүйгээр өргөн барьж, биднийг цусны үнэр үл шингэсэн тансаг сайхан найранд урьж байна. Зөвхөн адгуус амьтас л өөрсдийн өлсгөлөнг мах цусаар хангана. Гэвч тэд бүгд бишээ. Морь, үнээ, хонь гэх мэт амьтас өвсөөр хооллодог шүү дээ” гэжээ.

Римийн түүхч Плутарх “Махан хоолтны тухай өгүүлэх нь” бүтээлдээ: “Яагаад Пифагор махнаас татгалзаа вэ? гэдгийг асуух хэрэгтэй. Миний хувьд бол анх эхлээд цус үнэртсэн маханд амаа хүргэсэн, үхдлийг амталсан хүний ухаан ямар байх талаар асуудал их сонирхол татдаг. Ямар нөхцөл байдал түүнийг махаар чимэглэсэн хоолны ширээний өмнө суулгаж, саяхан мөөрч, янцгааж, амьсгалж хөдөлж байсан хоолыг хоол гэж нэрлэнэ вэ? … Яагаад бид бидний амь насанд заналхийлж байдаг чоно, арслан гээч амьтдыг үл идэж, харин үүний оронд бидэнд ямар ч хор хохирол учруулдаггүй дуулгавартай, хөөрхий амьтдыг хорооно вэ? Учир нь тэдэнд хурц хумс ч, соёо ч байдаггүй. Хэрчим махны төлөө бид, биднийх шиг яг бидэн шиг эрхтэй тэдний амь нас, гэрэл гэгээ, нарыг устган сүйтгэж байна”.

Дараа нь Плутарх, мах идэгч бүгдэд хандан уриалсан байна: “Хэрэв та бүгд адгуус амьтад нь таны хоол хүнсэнд зориулагдсан гэдэгт итгэлтэй байгаа бол та эхлээд махыг нь идэхийг хүсэж байгаа тэр амьтныгаа өөрөө эхлээд хороо. Гэвч та түүнийг өөрийн гараараа болон шүдээрээ л устган хороох ёстой шүү. Харин хутга, бороохой, сүх зэргийг хэрэглэх ёсгүй” гэжээ.

Английн яруу найрагч Шелли, Жорж Бернард Шоу, Лев Толстой, Леоанардо да Винчи, Махатма Ганди гэх мэт алдар нэртэй хүмүүс бүгд ёс суртахуун, өрөвч энэрэнгүй зүрх сэтгэлийн үүднээс цагаан хоол иддэг байжээ.

Леонардо да Винчи: “Яг үнэндээ бол хүн гээч амьтан араатны хаан нь юм. Учир нь тэрээр өөрийн догшин хэрцгийгээрээ бүхнийг хол илүү тэргүүлнэ. Бид бусдын амьдралын үнээр амьдарч байна. Бидний бие махбодь зүгээр л явдаг оршуулгын газар! ” гээд цааш нь тэрээр: “Гэхдээ, амьтныг алахыг одоогийн хүн алахтай адил тэнцүү харах цаг ирнэ” гэж хэлж байжээ.

Махатма Ганди хэлэхдээ: “Улс орны аугаа байдал, түүний ёс суртахууны төлөв байдлыг тэр оронд адгуус амьтадтай хэрхэн харьцаж байгаагаар нь цэгнэж болно” гэсэн байдаг.

“Ведийн хоолны урлаг” номоос орчуулсан: Балабхадра дас

Холливудын алдарт жүжигчин Арнольд Шварцнеггер, найруулагч Жеймс Камерон нар хятадын ард түмнийг цагаан хоолтон болоход туслана.

Энэ дэлхийн хамгийн шигүү хүн амтай  орон болох Хятадын засгийн газар ард иргэдийнхээ махны хэрэглээг хоёр дахин бууруулах төлөвлөгөө гаргасан байна.

Энэ нь хүн ардынхаа эрүүл мэндийг сайжруулах арга хэмжээ төдийгүй хүлэмжийн хийн хэмжээг бууруулахад мэдэгдэхүйц хувь нэмрээ оруулна гэж үзжээ.

Сонин хэвлэлд мэдээлснээр Хятадын ардын нам энэ үйл хэрэгтээ Арнольд Шварцнеггер, найруулагч Жеймс Камерон нарыг татан оролцуулсан байна. Холливудын эдгээр алдартнууд махны хэрэглээг бууруулахад чиглэгдсэн шинэ, олон нийтийн мэдээллийн чанартай цуврал нэвтрүүлэгт оролцож байгаа ажээ.

Терминаторын дүрд тоглож асан, Калифорни мужийн амбан захирагч тэрээр өөрийн Фэйсбүүк хуудаснаа экологийн цэвэр энергийн эх үүсвэрийг хамгийн ихээр ашиглах, хөгжүүлэхийг  уриалан дуудсан байна. Парист болсон   НҮБ-ын уур амьсгалын сэдэвт зөвлөгөөнд оролцох үеэрээ Төмөр Арнольд дэлхийн ард иргэдэд, уургийг орлуулах шинэ эх үүсвэрийг хайн олж, гариг дэлхийгээ аврахын тулд махны хэрэглээнээс татгалзахыг уриалжээ.

Эх үүсвэр:

https://www.theguardian.com/world/2016/jun/20/chinas-meat-consumption-climate-change

Бэлтгэсэн: Балабхадра дас

ДАЛ ТАРКАРИ-ШОШНЫ ШӨЛ

Шошоо ялгаж хогийг нь түүгээд угааж дэвтээнэ. Саванд ус хийгээд давс, лаврын навч, корица хийгээд буцалсны дараа шошоо хийж буцалгана.

Ус дахиад буцалмагц тагийг нь дутуу таглаад галыг нь багасгаад шошоо зөөлөртөл (ногоон шошийг 20 мин, вандуйг 35 мин) буцалгана. Хөөсийг нь үе үе ялгаж авч хаяна. Дараа нь куркум, масло хийгээд хэрчсэн ногоо хийгээд таглаж шошоо бүрэн болтол буцалгана.

2 х.х шар тосоо жижиг саванд хийж халаагаад кумины үр, перецээ хийгээд кумин нь хүрэн өнгөтэй болбол цагаан гаа, асафетидаа хийгээд хэдхэн сек саваа хөдөлгөн халаана. Тэгээд үүнийгээ бушуухан шошон дээрээ нэмж таглаад зөөлөн галаар 4-5 мин буцалгаад бэлэн болно. Энэ шөлөө будаа, ногоо, талхтай цуг олгох буюу зелёнь ба зүсэм лимоноор чимэглэнэ.

Шөл шингэвтэр байх ёстой. Хэрэв өтгөрвөл халуун ус нэмнэ.

Хоол бэлтгэх хугацаа: 1 цаг

ТАМАТАР МУНГ ДАЛ

Помидортой ногоон шошны шөл

Зузаан ёроолтой саванд урьдчилж хогноос нь цэвэрлэсэн шошоо угаалгүй хийгээд хуурайгаар нь дунд зэргийн гал дээр 4-5 мин буюу өнгө нь боролтол хуурна. Дараа нь шошоо гаргаж угаагаад савандаа буцааж хийгээд ус, давс, масло, лаврын навч хийгээд ширүүн галаар буцалсны дараа галыг нь багасгаад тагийг нь тавьж 30 мин буцалгана.

Шошны хальс нь хуураад ирмэгц жижиг саванд тусад нь шар тос ба хар горчиц хийгээд халаана. Хар горчиц нь болоод үсчээд ирмэгц кумин, улаан перец, цагаан гаа, асафетид ба куркум хийгээд 20 сек хутгаж хуурна. Дээр нь хэрчсэн помидороо хийгээд ганц хоёр минут хутгаж хуурна.

Үүнийгээ шошин дээр нэмээд шошоо болтол буцалгаад галыг нь салгангуут лимоны шүүс, кориандрын навч хийгээд хутгана.

Уг шөлийг дурын будаа, гамбир болон талхтай цуг олгоно.

Хоол бэлтгэх хугацаа: 1 цаг

ГУЖАРАТ УРАД ДАЛ

Амталсан тарагтай хар дал

Хар шош нь уургаар маш баялаг тул долоо хоногт 4-өөс олон удаа идэх хэрэггүй. Амталсан тарагтай холиход цөцгийг санагдуулдаг ба будаа, талх, гамбиртай цуг идэхэд зохицно.

Тараг, элсэн чихэр ба аяга устай холиод тавь. Шошоо ялгаж хогийг нь түүгээд угааж дэвтээнэ. Том саванд үлдсэн усаа хийж буцалсны дараа шошоо нэмж буцалгана. Дараа нь тагийг нь авч 10 минутын турш хөөсийг нь хамж буцалгаад куркум, лаврын навч, давс хийж нэг хутгаад тагийг нь тавьж  20 мин дунд зэргийн гал дээр буцалгах буюу шош нь зөөлөрч хуруугаар чимхэхэд бутарч байхаар болтол нь буцалгана. Дараа нь лаврын навчийг түүж аваад шошоо шүүрээр шүүж ялгаад миксердэнэ. Энэ зутангаа саванд буцааж хийгээд буцалгана.

Жижиг саванд дунд зэргийн гал дээр шар тос ба хар горчиц хийгээд халаана. Хар горчиц нь болоод үсчээд ирмэгц перец, цагаан гаа, фенхель хийгээд 1 мин хутгаж шараад хутгасан тараг дээр нэмээд үүнийгээ шошин дээр нэмээд  5 мин хутгасаар  буцалгана.

Хоол бэлтгэх хугацаа: 1 цаг

ТАМАТАР ТУР ДАЛ

Тур шошны помидортой шөл

Энэтхэгийн Гуджарат хотод тур шошийг өргөн хэрэглэдэг тул зүгээр л дал гэж нэрлэнэ. Барселоны ресторануудад ч тур шошийг ихээр хэрэглэдэг. Таматар тур дал маш амттай тул чин бишрэлтнүүдээс жорыг нь хүмүүс их асуудаг юм.

Шошноосоо хогийг нь түүгээд халуун усаар урсгаж угаана. Гэхдээ бүх тосыг нь урсгачихаж болохгүй.

Усандаа давс, куркум хийгээд буцалсны дараа шошоо усанд хийж таглаад дунд зэргийн галаар 30 минутын турш үе үе хутгаж халаана. Шош зөөлрөөд ирмэгц шар тосоо тусад нь жижиг саванд хийгээд кумин хийж 20 сек хуураад цагаан гаа, нунтаг кориандр, асафетид хийгээд дээр нь помидор хийж  2-3 мин хутгаж шараад шошин дээрээ нэмнэ. Зөөлөн гал дээр үе үе хутгасаар шошоо бүрэн болтол буцалгана.

Аягалсан шөлөө кориандрын навч эсвэл шинэ яншуй ба зүсэм лимоноор чимэглэнэ.

Хоол бэлтгэх хугацаа: 1 цаг

                                  ЖАГАНАТХА-ПУРИ ЧАННЕ КИ ДАЛ

Амтат шош

Кришна бурханыг Жаганадхагийн дүрээр харсан хэн ч мартахын аргагүй юм. Энэтхэгийн нэг Жаганадха-Пури гэдэг хотод Жаганадха бурханыг олон зууны турш шүтсээр иржээ. Жаганадха гэдэг нь “ертөнцийн эзэн” гэсэн утгатай. Гялалзсан том нүдтэй, нүүр дүүрэн мишээсэн энэ бурхан маш өршөөнгүй бөгөөд бүхнийг татагч шинж чанартай бөлгөө.

Жаганадха бурхан энэхүү амтат шошинд их дуртай тул сүмийн чин бишрэлтнүүд дандаа энэ хоолыг бурхандаа өргөдөг. Нэг зочин уг шөлийг амсаж үзээд “Яагаад Жаганадха бурхан үргэлж инээмсэглэж байдгийн учрыг одоо л ойлголоо” гэжээ.

Урд шөнө нь шошоо дэвтээгээд өглөө нь шүүнэ. Саванд ус, давс хийж буцалгаад дээр нь лаврын навч, шош нэмээд таггүйгээр дунд зэргийн гал дээр 30-40 мин буцалгана. Энэ үед хөөсийг нь үе үе хамж байх, мөн үе үе хутгаж байх хэрэгтэй. Дараа нь галаа багасгана.

Помидороо угаагаад тус бүрийг нь 8 хэсэг болгож хуваагаад шошин дээрээ нэмээд сливочный масло хийж таглаад үргэлжлүүлэн буцалгана. Энэ хооронд масала бэлдэх: зөөлөн гал дээр шар тосоо жижиг саванд халаагаад кумин хийж хутган хэдхэн сек болоод цагаан гаа, асафетид, кокос хийгээд 2 мин хутгаж хуураад шошин дээрээ нэмнэ. Дээр нь элсэн чихэр, бурам хийж сайтар холиод 5 мин буцалгаад хоол бэлэн болно.

Хоол бэлтгэх хугацаа: 1 цаг

СВАДИШТ ДАЛ

Холимог шош

Шошнуудаа угаагаад 1 цагийн турш усанд дэвтээнэ. 2 х.х шар тосоо халаагаад цагаан гааг шарна. Дээр нь куркум ба шошоо нэмээд 1 мин турш хутгаж хуураад 725 мл ус хийж дунд зэргийн гал дээр (үе үе хөөсийг нь хамсаар) шошоо зөөлөртөл буцалгана. Галаа унтраагаад шошоо шүүж миксердээд нэгэн төрлийн нунжгай бүтэцтэй болгоод хэсэг зуур тавина.

Үлдсэн 3 х.х шар тосоо саванд халаана. Хар корчиц, кумин, перец, каррийн навч ба асафетид хийж халаагаад зүссэн хашаа хийж зөөлөртөл 10 мин хуурна. Помидор, элсэн чихэр, давс, гарам масал, шош ба үлдсэн усаа нэмээд сайтар хольж хутгаад таглана. Ногоогоо болтол буцалгаад кориандрийн навчаар чимнэ. Будаатай идвэл зохимжтой.

Хоол бэлтгэх хугацаа: 45 мин

Үргэлжлэл бий…

“Ведийн хоолны урлаг” номоос орчуулсан: Г.Хулан