Тэр өсч том болоод ч дэлхий ертөнцийг гайхуулахаа зогссонгүй. Зальцбург дахь өөрийн ажил олгогчидтой ам мурийсан тэрээр Венаг зорив. Хүүхэд ахуйгаасаа л тэр эгэл жирийн нэгэн биш байсан бөгөөд хүмүүсийг алмайруулан гайхуулж, хөөргөн догдлуулдаг нэгэн байлаа. Үүний зэрэгцээ тэрээр эгэл амьдралын тал дээр хэтэрхий туршлагатай бус байсан юм. Ийм ч учраас Вена түүнийг дэндүү эгэл даруугаар угтан авсан нь түүнд тун ч гэнэтийн зүйл байлаа. Гэвч түүний дууриуд хаанаас өндөр үнэлгээ авсан юм. Моцарт сэтгэхийн аргагүй хурднаар өдөр бүр бичиж туурвидаг байлаа. Дашрамд нь хэлэхэд тэрээр өөрийн бичиж зохиосныг хэзээ ч баллаж, сохлож байсангүй.

Ерөнхийдөө Моцарт хөгжмийг зүгээр л тоглоом шиг зохиодог байсан юм.

1791 он боллоо. Моцартын ажил хэрэг улам бүр муудсаар байв. Үүний зэрэгцээ тэр маш их ууж байсны уршгаар эрүүл мэнд нь өдрөөс өдөрт дордсоор байлаа. Нэгэн орой түүний өрөөний хаалгыг хэн нэгэн тогшлоо. Босгон дээр хар хувцас өмсч, хар баг зүүсэн хачин жигтэй хүн зогсож байв. Тэрээр хэлэхдээ, түүнд шинэ хөгжмийн захиалга өгөхөөр ирсэн гэв. Нэгэн мессегийн (ноёнтны) оршуулах ёслолд зориулж хөгжим зохиож өгөхийг хүсчээ. Маш яаралтай. Төлбөр болгон жингэнэн дуугарах хүүдийтай юм атгуулаад ирсэн шигээ гэнэт алга болжээ.

Моцарт захиалгыг хийж эхлэсэн бөгөөд мөн л маш хурдтайгаар бичиж эхлэсэн байна… Гэвч харамсалтай нь дуусгаж амжилгүй нас барсан юм. Харин түүний тэрхүү Реквием нэрт бүтээлийг найзууд нь дуусгасан байдаг. Эхнэр хүүхэд нь энэ үед Венад байгаагүй бөгөөд Моцартын шарилыг хамгийн хямд авсанд хийж, хамгийн ядуу зүдүү хүмүүсийг оршуулдаг оршуулгын газарт оршуулсан байна. Венад эргэн ирсэн эхнэрт нь нөхрийнх нь шарил хаана байгааг ч зааж өгч чадаагүй аж. Тэр оршуулгын газар хэдийнээ шинэ манаачтай болсон байв.

Энэ бол манай гариг дэлхий дээрхи хамгийн нэр алдартай хүмүүсийн нэгний гунигт түүх.

Ингээд Моцарттай холбоотой дараахь түүхийг Жон Ричардсон ярьж байна:

Нэгэн удаа 1986 онд бил үү дээ, миний 16 настай нэгэн эмэгтэй өвчтөн Шелли түүнд регресс хийж өгөөч гэж хүссэн юм. Зарим нэг онцгой тохиолдлоос бусад үед би түүнийг зөвхөн насанд хүрэгчдэд л хийдэг. Гэвч тэр 16 настай өсвөр насны охин тун ч шаргуу гуйж байсан тул би зөвшөөрөхөөс өөр аргагүйд хүрсэн билээ. Ингээд тэр өдрийнхөө оройны 7 цагт би түүнийг өөрийн эмнэлэг-студийн модны мөчрөөр хучигдсан зөөлөн буйдан дээр хэвтүүллээ. Тэгээд бид түүний өнгөрсөн рүү, нэг амьдралаас нөгөө амьдрал руу нь аялсан билээ.

Ингээд нэгэн сеансын үед тэрээр өөрийгөө 18р зууны дунд үед очсон байна гэлээ. Ингээд л тавьдаг стандарт асуултуудаа тавьж эхлэсэн бөгөөд тэр ч хариултыг нь өгч эхлэв.

Жон: Эргэн тойрноо хар. Чи өөрийгөө гадаа байна гэж бодож байна уу, дотор байна гэж бодож байна уу?

Шелли: Би Венагийн Шонбран дахь хааны ордон дотор байна.

Жон: Чи тэнд амьдардаг хэрэг үү?

Шелли: Мэдээжийн хэрэг, үгүй! Би энд хаанд зориулан төгөлдөр хуур тоглохоор Наннерльтай хамт ирээд байгаа юм.

Жон: Наннерль гэж хэн бэ?

Шелли: Миний эгч.

Жон: Ойлгомжтой. Тэгэхээр чи төгөлдөр хуурыг гайхалтай тоглодог байж таарах нь. Харин чи өөрийгөө тийм сайн тоглодог гэдэгт итгэлтэй байна уу?

Шелли: (дүрсгүй янзаар)  – Би бол дэлхийн хамгийн шилдэг төгөлдөр хуурч.

Жон: Тийм гэж үү? Чи хэдэн настай юм бэ дээ?

Шелли: Би зургаан настай.

Жон: Чи надад өөрийнхөө нэрийг хэлж болох уу?

Шелли: Тиймээ, болох юм. Харин та эхлээд өөрийнхөө нэрийг хэлвэл..

Энэ үеийг хүртэл би болоод миний өвчтөнүүд нарын хооронд буцан харилцах ийм холбоо үүсч байгаагүй юм…

Жон: Миний нэрийг Жон гэдэг. Харин таны нэрийг хэн гэдэг вэ?

Шелли: За яахав. Намайг Вольфганг гэдэг.

Энэ үед би мөн л урьд өмнө нь огт хийж байгаагүй нэг үйлдлийг хийсэн билээ. Шеллиг трансын энэ төлөвтөө нүдээ нээхийг хүсч, түүнд цаас өгөв. Юу хийж байгаагаа харж чадахаар болгохын тулд түүнийг өндийлгөв. Тэгээд би түүний гарт үзэг атгуулаад гарын үсгээ зурж өгөөч хэмээн хүслээ. Би Шеллиг солгой гэдгийг нь мэддэг л дээ. Гэтэл тэр гэнэт баруун гартаа үзгийг шүүрч аваад: “Volfgang Amady Mozartt” хэмээн бичив. Зөв бичлэгийн алдаа байгааг та харж байна уу!

Гэвч би үүнд нь тухайн үед онцын нухацтай хандаагүй юм. Анхны сеансын үеэс санаж байгаа юм маань ердөө энэ.

Тун дэмий хоосон өнгөрсөөн. Харин цаашаа үйл явдал тун сонирхолтойгоор өрнөсөн билээ. Би тэрхүү регрессээс бага мэдээлэлтэй хоцорсондоо маш ихээр харамсаж байлаа. Ингээд тэрээр “Amadeus” нэртэй киног үзье гэж хүссэн юм. Шелли энэ талаар миний юу гэж бодож байгааг сонирхож байсан билээ. “Энэ бол чиний бүрэн эрх. Гэхдээ нэг зүйлийг санаарай. Чи зүгээр л энэ киноноос авсан түүний амьдралын тухай мэдээллийг хэн нэгэн мэдэмхийрэгчээс хэзээ нэгэнтээ сонссон байх бүрэн боломжтой юм” гэж би түүнд хэлэв.

“Таны итгэхгүй байгаа нь намайг ердөө ч зовоохгүй байна” – гэж тэрээр бухимдангуй хариулсан билээ.  Ингээд Шелли болон миний хүү хоёр уг киног үзэж эхлэв. Энэ үед би утсаар ямар нэг ажил хэргийн яриа ярьж байлаа. Гэтэл энэ яриаг минь Шеллигийн хашгирах дуун тасласан юм. “Нааш ир! Хурдан!”

Би ярилцаж байсан хүнээсээ хүлцэл өчөөд би зочны өрөө өөдөө ухасхийлээ. Тэнд алсын удирдлага барьчихсан Шелли сууж байлаа. Зогсоосон кадрыг заан өөрийнхөө зөв гэдэгт итгэсэн бардам өнгөөр  над руу хашгиран байж хэллээ:

-За тэр! Хар даа! Би танд юу гэж хэллээ!

Бид арван хоёр настай Моцарт Хааны ордонд зочлон очиж байгаа бичлэгийг гүйлгэн үзлээ.

“Тавтай морилно уу, Моцарт”.

-Гэхдээ чи тэр үед зургаан настай байгаагүй бил үү? Тийм биз дээ?

-Ааваа, дуугүй бай. Эхлээд зүгээр сайн сонс, – гэж хүү маань хэллээ.

Эзэн хаан ярьж байна:

“Моцарт, чи өөрийн эгч Наннельтай хамт зургаан настай байхдаа ордонд ирж байснаа санаж байна уу? Тэр үед чи дөнгөж зургаатай байсан шүү дээ. Чамайг хальтирч унахад охин маань чамайг өргөн босгож, тэр ч байтугай үнсэж байсан. Дараа нь чи түүнийг түүнтэй суугаарай гэж хүссэн. Санаж байна уу?”

Шелли над руу хараад:

-Та санаж байна уу? – хэмээн асуулаа.

-Тиймээ, би үнэхээр санаж байна. Гэхдээ чи ярихдаа хонгилд унасан гэж ярисан. Харин хаан хэлэхдээ чамайг төгөлдөр хуурын дэргэд байсан сандлаас унасан гэж хэллээ.

-Кинонд худал гарчээ. Би шалан дээр хальтирч унасан. Та сонин болон телевизээр гарч буй бүх мэдээллүүдэд итгэх хэрэггүй.

Таван настайд нь Шеллиг тухайн нутгийн төгөлдөр хуурын багш хатагтай Челлист сургахаар өгсөн байна. Түүнийг анх удаагаа товчлуурт хүрэх үед хатагтай Челлис, энэ бол түүний үзэж харж байсан хамгийн шилдэг төгөлдөр хуурч болно гэж бардам зарлан тунхаглаж байсан аж..

Нэг удаа би Моцартын амьдралын талаархи нэг номыг уншлаа. (Одоо бол би нилээд шилдэг сайн моцарт судлаач болсон шүү).  Тэнд Моцартын жинхэнэ гарын үсэг байж байлаа. Тэр гарын үсэг нь Шеллигийн анхны регрессийн үед дуртай дургүй бичиж өгсөн гарын үсэгтэй усны дусал шиг адилхан байсан юм. Тэрхүү буруу бичигдсэн гарын үсэг номын сүүлчийн хуудсан дээр дуугүйхэн гэрэлтэж байлаа. Дараа нь би Моцартын  хөгжилтэй зүйлсэд дуртай байдал болон марзганал, бүдүүлэг авир, зүй бус зан байдлын тухай уншлаа. Тэрээр ихэвлчэн өөрийнхөө нэрийг Амаде, Амадео гэх мэтээр бичдэг байсны дээр заримдаа төгсгөл дээр хоёр, эсвэл гурван “t” үсэг бичдэг байжээ. Зарим үед Вольфганг нь Вольферл болчихсон байх тохиолдол ч байдаг байлаа…

Гэвч энэ түүх Кембриж дээр дахин төрөлтийн тухай  лекцүүдийн нэг сэдэв болсон юм. Энэ лекцүүд нь ихэвчлэн нийтийг хамарсан регрессээр төгсдөг байлаа. Тринити коллеж дээр болсон нэгэн лекцэндээ би хоёр гарын үсгийг хоёуланг нь харуулсан юм. Өөрөөр хэлбэл Шеллигийн зурсан гарын үсэг, номонд байсан гарын үсэг. Дараагийн лекцэндээ буюу Уолсон коллеж дээр болсон лекцэндээ тодорхой нэг шалтгаанаар би Шеллитэй хамт очлоо. “Бидний дунд Моцарт өөрөө байгаа” гэдэг үгийг сонсоод оюутнууд түүнийг элдэв асуултуудаар булж гарсна билээ. Харин нэг оюутан гар өргөөд: “Бид яагаад нийтийг хамарсан регресс хийхийн оронд “Моцартыг” регресст оруулж болохгүй гэж?” гэсэн саналыг тавьсан юм….

Жон Ричардсон “Үхнэ гэж хэзээ ч бүү хэл” номоос

Орчуулсан: Балабхадра дас

Намайг тэднийд очиход Пола гашуунаар уйлсаар байсан бөгөөд гэвч багтраа нь овоо жаахан намдсан байлаа. Би түүний гунигт түүхийг сонсоод тайвшруулахын тулд ховсын эмчилгээ хийх таатай мөчийг сонгож чадав. Миний аз болоход Пола гүн транст тун хялбархан орж чадаж байсан бөгөөд энэ нь тэр удахгүй эрүүлжин сайжрахын дохио билээ.

Намайг эмчилгээний сеансаа хийж байх зуур өрөөнд түүний найман муужгай орж ирсэн бөгөөд хоолоо идэцгээсэн юм. Тэд тус тусдаа өөр өөрийн гэсэн тавагтай ажээ. Миний толгойд түүний муурнууд мах иддэг юм байна, Пола ч тэднийг цагаан хоолтон болгох гэж хүчилдэггүй бололтой гэсэн бодол зурсхийн орж ирэв. Муур хэдий байгалиасаа махан идэштэн ч тэднийг махнаас гаргах боломжтой. Энгийн нэг илжигний араас ингэтлээ их гашуудаж байгаа хүнийг ойлгоход бэрх ба түүнийхээ хажуугаар эгэлгүй сайхан амьтан болох үхрийн махаар тийм л нэг амьтан болох муураа хооллож байгаа нэгнийг шүү. Түүний сентименталь байдал миний ойлгоцоос давсан байлаа. Ийм учраас би түүнтэй өөрийн санаа бодлоо эелдгээр хуваалцсан бөгөөд тэр ч амьтдаддаа тийм л хайртай юм бол тэрээр өөрөө цагаан хоолтон болох гээд үзвэл яасан юм гэсэн санааг минь зөвшөөрсөн юм.

Боломжийг алдахгүйн тулд  ямар нэг зүйлийг батлахын тулд би түүнийг урьд урьдныхөө төрлүүдийн нэг рүү буцаад үзэх санал тавьсан. Би түүнийг адгуусны төрөлд байсан үе рүү нь буцаахыг хүссэн билээ. Адгуус амьтад ч хүмүүс шиг мэдэрдэг юм шүү гэдгийг өөрийнх нь нүдээр харуулахын тулд тэр шүү дээ.

Пола гүн трансд орлоо. Би түүнийг өнгөрсөн рүү нь илгээж чадсан юм. .. Ямар нэг байдлаар тун хачнаар Пола эрэгтэй хүн байсан тэр төрөл рүүгээ буцсан байлаа. Тэрээр хүний амь хөнөөсөн тул шоронд хоригдож байх ажээ. Би түүний тэр амьдралаас энэ амьдралд шилжин ирсэн сөрөг үр дагавруудтай ажиллах ажлыг гартаа авлаа. Би түүнийг түүний “алуурчин” амьдрал дуусан дуустал хөтлөсөн бөгөөд шоронд хоригдсон нь түүний үйлийн үрийн төлөөсийг төлж дуусгасан болохыг нь батлахыг хүссэн юм. Гэвч харамсалтай нь ийм зүйл болсонгүй.

Шоронд хоригдсоор нөгчөөд тэрээр шуудхан адгуусны биед төрсөн байлаа. Миний санахад тэр нь эхлээд нохой байсан. Яг одоо энэ тухай тодорхой хэлж чадахгүй байна л даа. Яагаад гэвэл бид долоо, найман дахин төрлийн бүхэл бүтэн гинжин хэлхээг босгосон юм. Шинээр төрөх болгондоо тэрээр улам улам доод төрлийн амьтан болсоор байсан билээ. Тэгж яван явсаар тэр нэгэн тэмээлзгэнэ болон хувирсан юм. Тэр үед надад “Бхагавад-гитад” Кришнагийн өгүүлсэн, “Атаархал, хорон муу санаагаар дүүрэгсдийг Би олон янзын доод амьдралын хэлбэрүүдэд дахин дахин төрүүлмүй” гэсэн мөр санаанд орж билээ. Би өөрийн нүдэндээ ч итгээгүй бөгөөд учир нь чухамхүү энэ мөр миний нүдний өмнө амилан гарч ирэх шиг болсон юм.

Энэ бүхэн яаж төгсөх нь тун сонирхолтой байгаа биз? Тэрээр дахин дахин төрсөөр эцсийн эцэст амёб болон төрөх хүртлээ уруудан доройтох болов уу? Гэвч ингэхийг нь үзнэ гэвэл бүтэн долоо хоног болох бизээ! Гэвч тэмээлзгэний үхэл хүрээд дараагийн амьдрал руу шилжих үед нь сониучирхан:

-За үүний дараа чи юу болж төрөв ?  – хэмээн асуухад,

-Би юу, би одоо би, Пола болсон байна, – гэж Пола итгэлтэйгээр хариуллаа.

Үгүй ээ, тийм байх ёсгүй… Сүнс нь амьдралын хамгийн доод хэлбэрт уруудан доройтож төрсний дараа түүнийг тэгтэл нь доош татаж унагасан кармын өр төлөөснөөс чөлөөлөгдөн дахин хүн болж төрөх хүртэл дараагийн өгсөх шат нь тун аажим байх ёстой доо.

-Пола, алив дахиад нэг оролдоод үзье. Эхлээд чи тэмээлзгэнэ байсан, харин одоо чиний сүнс тэмээлзгэнийг орхих үеийг буюу сүнс чинь үүний дараа ямар биед шилжин төрөх нь вэ чи надад хэлэх ёстой шүү. Хэд хэдэн төрөл бүү алгасаарай! Нэг…хоёр..гурав… За одоо чи хэн, юу байна?

-Би юу, би одоо, би Пола байна!

Энэ зүйлийн учрыг би яагаад ч ойлгож чадахгүй байсан бөгөөд энэ оролдлогыг би гурван удаа хийсэн юм. Пола ч үүнээс залхсангүй. Гэвч тухай бүр түүний хариулт өөрчлөгдөхгүй хэвээр байгаад байлаа…

Бид дахиад л түүний мөнөөхь тэмээлзгэнэ төрөл рүү буцлаа. Түүнийг бид хангалттай судласан л даа. Гэвч нөхцөл байдал гэнэт огтын санаандгүйгээр эргэсэн юм. Би энэ байдлаас цочирдмоор гайхалтай утга агуулгыг олж харсан билээ. Пола ярьж байна: нэгэн туйлын халуун уур амьсгалтай оронд, нэгэн орой бүрэнхий болж байх үеэр тэрээр нэгэн намаг дээгүүр ниссээр, холгүйхэн харагдах барилгыг харж байх аж. Тэр нь ямар нэг дуган ч юм уу энэтхэг сүмтэй адилхан байв.

-Би тэр байгууламж руу нисэн орлоо. Тэнд хэн ч байсангүй. Би  байгууламжийн алсын өнцөгт асах гэрэл рүү нисч очсон бөгөөд тэнд нэгэн тавиур байхыг олж харав. Тэр тавиуран дээр хоёр маш гоёмсгоор хувцасласан хүүхэлдтэй байсан юм. Нэг хүүхэлдэй нь жаалхүү эсвэл залуу ч гэмээр дүрстэй, лимбэ тоглож байгаа, дэргэдэх нь эмэгтэй. Би тэдний өмнө байх мөнгөн тавган дээр буусан бөгөөд тэнд байсан ямар нэг амттай зүйлийг долоож эхлэсэн. Тэр зүйл яг л чихэр хийж амталсан бүйлсэрхүү амттай байлаа. Уучлаарай, хэрэв би ямар ч утга учиргүй дэмий зүйл ярьж байгаа бол….

Юу гэсэн үг вэ – ямар ч дэмий зүйл биш! Би анх удаа л зөвхөн ведийн ном судруудаас олж уншиж болох, бас бас махапрасадын (Бурхан Шүтээнд өргөсөн хоол) түүхийг энд сонссон нь энэ…

Хамгийн эхний зүйл гэвэл түүний ярьж байгаа байдлаас үзвэл тэмээлзгэнэ мандир буюу энэтхэг сүмд орж очсон байх нь. Тэр тавиур гэж яриад байгаа зүйл нь Шүтээн байрлуулдаг алтарь. Тэнд тэдгээр шүтээнийг өдөр бүр хувцсыг сольж, тэдэнд хоол гүнцгийнхээ дээжийг өргөдөг. Лимбэн дээр тоглодог цорын ганц Шүтээн байдаг нь Кришна. Тэгэхээр Түүний дэргэд байгаа эмэгтэй хүүхэлдтэй гэгч нь Радха байж таарна. Тэдний өмнө байгаа хоол хүнс нь Шүтээнд өргөл болгон өргөх хоол бөгөөд өдөрт хэд хэдэн удаа өргөдөг. Ихэвчлэн өргөлийг мөнгөн эсвэл алтан тавган дээр, үгүй дээ л гэхэд хамгийн сүрлэг, гоёмсог харагдах цар тавганд өргөдөг ёстой.

Ведийн судар шаструудад батлахдаа, бид үнэнч бишрэлтэйгэр Бурханд хоол хүнсээ өргөх аваас Тэрээр түүнийг шууд хүлээн авдаг бөгөөд учир нь Түүний биеийн аль ч хэсэг Түүн шиг туйлын мөн чанартай. Тийм болохоор Тэр  хоол гүнцгийг заавал амаараа идэх юм уу амсах албагүй. Тэр зүгээр л түүнийг хараад эсвэл үнэрлээд хүртэн зооглох чадвартай! Бурхан хайр ба сүсэгтэйгээр өргөсөн өргөлийг хүлээн авмагцаа Тэр хоол гүнцгийг эргүүлээд Өөрийн хайр энэрлээр дүүргэдэг. Тийм болохоор тэр Түүний бурханлаг адислалыг хүртэн, Түүний энерги эрчмээр сэлбэгдсэн ажээ.

Тэгвэл энэ энерги эрчим нь бидэнд юу өгөх вэ? Ведийн шастирт энэ тухай юу гэж батласан байдаг вэ? Хэрэв хэн нэг нь энэ хоол хүнсийг амсах аваас тэр дараагийн амьдралдаа хүний төрөл авах нь баталгаатай болно. Тэр ч байтугай тэрээр урьд өмнө нь хийж байсан нүгэлт үйлийнхээ уршгаар илүү доод төрөлд унахаар ч байсан ч. Хэрэв энэ хоол хүнсийг нүгэл үгүй хүн хүртэх аваас түүний бишрэл сүсэг тун ихээр өсөн нэмэгдэх бөгөөд тэрээр бурханлаг танин мэдэхүйн замаар маш хурдан өгсөн дээшилж чаддаг. Хэрэв энэ хоол хүнсийг адгуус амьтад хүртэх аваас тэрээр адгуусны амьдралын ээлжлэн солигдох урт удаан замыг туулалгүй шууд л хүний биед төрөх бөгөөд өөрийнхөө жинхэнэ мөн чанарыг таньсан, өөрийг нь хүний амьдралын гол зорилго буюу Бурханы хайрлах хайранд хүргэж чадах тийм нэгэнтэй учрах боломжийг олж авдаг.

Жон Ричардсон “Үхнэ гэж хэзээ ч бүү хэл” номоос орчуулж сийрүүлсэн:

Балабхадра дас